Sözleşme Hukuku

Sözleşme hukuku, tarafların karşılıklı irade beyanlarıyla oluşturdukları, hukuki olarak bağlayıcı olan anlaşmaların şekil, geçerlilik, uygulanma ve ihlal koşullarını düzenleyen hukuk dalıdır. İnsanlar gündelik yaşamda farkında olmadan çok sayıda sözleşme yapar. Marketten bir ürün almak, taksiye binmek veya bir iş sözleşmesi imzalamak, bu kapsamdaki örneklerden sadece bazılarıdır. Sözleşme hukuku, tarafların hak ve yükümlülüklerini netleştirerek hukuki güvence sağlar.

Table of Contents

Sözleşmenin Hukuku Unsurları

Bir sözleşmenin hukuken geçerli olabilmesi için belirli unsurları taşıması gerekir:

Tarafların Anlaşması: Sözleşme en az iki taraf arasında yapılmalı ve taraflar karşılıklı olarak anlaşmaya varmalıdır.
Geçerli Bir Konu: Sözleşme konusu hukuka, ahlaka ve kamu düzenine aykırı olmamalıdır.
Serbest İrade: Taraflar, herhangi bir baskı altında olmadan, kendi serbest iradeleriyle sözleşme yapmalıdır.
Kanuni Şekil: Kanun bazı sözleşmeler için belirli bir şekil şartı getirebilir (noter onayı gibi).

Sözleşme Serbestisi ve Sınırları

Medeni hukuk sistemi, “sözleşme serbestisi” ilkesini benimsemiştir. Bu ilke, kişilerin diledikleri konuda sözleşme yapma özgürlüğünü ifade eder. Ancak, bu serbesti mutlak değildir. Kanun, belirli koşullar altında sözleşme yapılmasını yasaklayabilir veya sınırlandırabilir. Örneğin;

Bir suç işlemek amacıyla yapılan sözleşme hukuken geçersizdir.
Kamu düzenine ve ahlaka aykırı sözleşmeler iptal edilebilir.
Kanunun öngördüğü şekil şartlarına uymayan sözleşmeler geçersiz sayılabilir.

Sözleşme Türleri

Tüketici Sözleşmesi

Tüketici sözleşmesi, mal veya hizmet sağlayıcıları ile tüketiciler arasında yapılan yazılı anlaşmalardır. Bu sözleşmeler, tüketiciyi koruma amacı güderken, satıcı veya sağlayıcının da hak ve yükümlülüklerini belirler. Tüketici Kanunu’na uygun olarak düzenlenen sözleşmeler, cayma hakkı, garanti süresi ve iade koşulları gibi önemli maddeleri içerir.

Günümüzde online alışverişin yaygınlaşmasıyla birlikte mesafeli satış sözleşmeleri de tüketici sözleşmelerinin bir türü olarak önem kazanmıştır. Tüketicinin mağdur olmaması için sözleşme içeriğinin detaylı incelenmesi ve tüm şartların açıkça belirtilmesi büyük önem taşır.

Kira Sözleşmesi

Kira sözleşmesi, ev, iş yeri veya herhangi bir taşınmazın belirli bir bedel karşılığında kiralanmasını düzenleyen yasal belgedir. Tarafların hak ve sorumluluklarını belirleyen bu sözleşme, kira süresi, ödeme koşulları ve depozito gibi maddeleri içermelidir.

Kira sözleşmelerinde en çok karşılaşılan sorunlardan biri, kira artışı ve tahliye süreçleridir. Kiracı ve mal sahibinin karşılıklı haklarını koruması için sözleşmenin net ve yasal mevzuata uygun şekilde hazırlanması gerekmektedir. Yazılı bir sözleşme, olası anlaşmazlıkların önüne geçmek açısından büyük önem taşır.

Eser Sözleşmesi

Eser sözleşmesi, bir tarafın belirli bir işi (örneğin, bina yapımı, yazılım geliştirme, sanat eseri üretimi) tamamlamayı taahhüt ettiği ve diğer tarafın ise belirlenen ücret karşılığında bu işi kabul ettiği bir anlaşmadır. Bu sözleşme türü, Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenmiş olup, yüklenici ile iş sahibi arasındaki ilişkiyi şekillendirir.

Eser sözleşmesinde en kritik nokta, ortaya konulacak eserin niteliklerinin ve teslim sürecinin net bir şekilde tanımlanmasıdır. Olası gecikmeler veya eksiklikler için sözleşmeye uygunluk denetimleri ve cezai şartlar da eklenerek tarafların hakları güvence altına alınmalıdır.

İş Sözleşmesi

İş sözleşmesi, işveren ile çalışan arasındaki hak ve yükümlülükleri belirleyen resmi bir belgedir. İş Kanunu’na uygun olarak düzenlenen bu sözleşme, çalışma koşulları, maaş, izin hakları ve işten ayrılma süreçlerini detaylandırır.

İş sözleşmelerinde özellikle dikkat edilmesi gereken hususlar arasında fesih şartları, gizlilik yükümlülükleri ve yan haklar bulunur. Tarafların mağdur olmaması için sözleşmenin yasal çerçevede hazırlanması ve her iki tarafın da haklarını koruyacak şekilde düzenlenmesi büyük önem taşır.

Hizmet Sözleşmesi

Hizmet sözleşmesi, bir çalışanın veya bağımsız bir hizmet sağlayıcısının, belirli bir işverene veya kuruma sürekli veya belirli bir süre için hizmet vermesini düzenleyen bir anlaşmadır. İş sözleşmelerinden farklı olarak, bu tür sözleşmeler genellikle serbest meslek sahipleri ile yapılan anlaşmaları kapsar.

Hizmet sözleşmesinde en önemli unsurlar arasında çalışma süresi, ödeme koşulları ve hizmetin kapsamı yer alır. Tarafların karşılıklı yükümlülüklerinin açıkça belirlenmesi, hukuki uyuşmazlıkların önlenmesi açısından kritik rol oynar.

Miras Taksim Sözleşmesi

Miras taksim sözleşmesi, mirasçıların aralarında miras mallarının nasıl paylaşılacağını düzenleyen bir anlaşmadır. Bu sözleşme sayesinde mirasçılar, hukuki sürece gerek kalmadan kendi aralarında anlaşarak paylaşım yapabilirler.

Miras taksim sözleşmesi, ileride yaşanabilecek anlaşmazlıkları önlemek için noter huzurunda veya yazılı olarak düzenlenmelidir. Tarafların haklarını koruyan adil bir paylaşım sağlanarak olası hukuki ihtilafların önüne geçilmiş olur.

Ticari (Mal) Alım-Satım Sözleşmesi

Ticari alım-satım sözleşmesi, şirketler veya bireyler arasında yapılan ticari mal alışverişlerini düzenleyen hukuki bir belgedir. Bu sözleşme, satılan malın özelliklerini, teslim süresini ve ödeme koşullarını netleştirerek taraflar arasında güvenli bir alışveriş ortamı oluşturur.

Özellikle uluslararası ticarette, alım-satım sözleşmelerinin detaylı ve eksiksiz hazırlanması büyük önem taşır. Sözleşmenin açık ve net ifadelerle yazılması, olası anlaşmazlıkları önleyerek tarafların haklarını güvence altına alır.

Dağıtım Sözleşmesi

Dağıtım sözleşmesi, bir üretici veya tedarikçi ile dağıtıcı arasında yapılan, ürünlerin belirli bir bölgede veya pazarda dağıtımını düzenleyen anlaşmadır. Bu sözleşme, taraflar arasındaki işbirliğini güçlendirerek, ürünlerin doğru şekilde piyasaya sunulmasını sağlar.

Dağıtım sözleşmelerinde en önemli noktalar arasında bölgesel dağıtım hakları, fiyatlandırma politikaları ve rekabet koşulları yer alır. Özellikle franchising gibi iş modellerinde, dağıtım sözleşmeleri uzun vadeli ticari ilişkilerin temelini oluşturur.

Satış Sözleşmesi

Satış sözleşmesi, bir mal veya hizmetin belirlenen bir bedel karşılığında alıcıya devrini içeren hukuki bir anlaşmadır. Bu sözleşme, taraflar arasındaki sorumlulukları, ödeme koşullarını ve teslimat detaylarını belirleyerek hukuki güvence sağlar. Ticari ve bireysel satış işlemlerinde yaygın olarak kullanılan bu sözleşme, taraflar arasında yaşanabilecek olası uyuşmazlıkları önlemek için yazılı olarak yapılmalıdır.

Geri Alım Sözleşmesi

Geri alım sözleşmesi, satıcıya belirli şartlar altında satılan malı veya varlığı geri alma hakkı tanıyan bir sözleşme türüdür. Genellikle finans ve gayrimenkul sektörlerinde kullanılan bu sözleşme, yatırımcılar için önemli bir güvence sağlar. Bu sözleşme, tarafların haklarını, geri alım bedelini ve süresini belirleyerek işlemlerin şeffaf bir şekilde yürütülmesine katkıda bulunur.

Ödünç Sözleşmesi

Ödünç sözleşmesi, bir tarafın belirli bir mal veya parayı, geri almak kaydıyla diğer tarafa geçici olarak vermesi esasına dayanır. Bu sözleşme, tarafların yükümlülüklerini ve geri ödeme koşullarını detaylı olarak düzenler. Ödünç sözleşmeleri, özellikle finansal işlemlerde ve şahsi borç ilişkilerinde yaygın olarak kullanılır.

Pazarlamacılık Sözleşmesi

Pazarlamacılık sözleşmesi, bir kişinin veya işletmenin belirli bir mal veya hizmetin pazarlanmasını ve satılmasını üstlendiği bir anlaşmadır. Bu sözleşme, taraflar arasındaki komisyon oranlarını, çalışma şartlarını ve yükümlülükleri belirleyerek pazarlama faaliyetlerinin profesyonel bir çerçevede yürütülmesini sağlar. Bu tür sözleşmeler, özellikle satış ve reklam sektörlerinde önemli bir yer tutar.

Evlilik Sözleşmesi

Evlilik sözleşmesi, eşler arasında mal varlığı ve mali hakların nasıl yönetileceğini belirleyen bir hukuki belgedir. Tarafların mal paylaşımı, borç sorumlulukları ve olası boşanma durumunda mülkiyet haklarını düzenleyen bu sözleşme, çiftlerin ileride yaşanabilecek mali anlaşmazlıkları önlemelerine yardımcı olur.

Kefalet Sözleşmesi

Kefalet sözleşmesi, bir kişinin, başka birinin borcunu ödemeyi taahhüt ettiği bir sözleşme türüdür. Genellikle banka kredileri, kira kontratları ve ticari işlemler için kullanılan bu sözleşme, kefilin sorumluluklarını ve yükümlülüklerini netleştirir. Borçlunun borcunu ödeyememesi durumunda kefil, borcun tamamını veya bir kısmını ödemekle yükümlü olur.

Kredi Sözleşmesi

Kredi sözleşmesi, bir finans kuruluşunun belirli bir miktarda parayı, belirlenen faiz ve vade koşullarıyla bir kişi veya kuruluşa sunmasını içeren hukuki bir belgedir. Bu sözleşme, taraflar arasındaki ödeme planını, faiz oranlarını ve teminat şartlarını net bir şekilde ortaya koyar. Kredi sözleşmeleri, hem bireysel hem de ticari finansman ihtiyaçlarını karşılamak için yaygın olarak kullanılır.

Komisyon Sözleşmesi

Komisyon sözleşmesi, bir kişinin, başka bir kişi veya şirket adına belirli bir iş yapması ve karşılığında belirlenen bir komisyon almasını içeren bir sözleşmedir. Bu sözleşme, taraflar arasındaki çalışma koşullarını, komisyon oranlarını ve ödemelerin nasıl yapılacağını düzenleyerek taraflar arasında adil bir işleyiş sağlar.

Evlat Edinme Sözleşmesi

Evlat edinme sözleşmesi, bir kişinin veya çiftin, başka birinin çocuğunu hukuki olarak kendi çocuğu olarak kabul etmesini sağlayan bir anlaşmadır. Bu sözleşme, evlat edinme sürecinin resmi ve yasal prosedürlere uygun olarak gerçekleştirilmesini temin eder. Çocuğun hakları, ebeveynlerin sorumlulukları ve devletin denetim mekanizmaları bu sözleşme kapsamında belirlenir.

Gizlilik Sözleşmesi

Gizlilik sözleşmesi, taraflar arasında paylaşılan bilgilerin üçüncü şahıslara açıklanmamasını taahhüt eden bir hukuki belgedir. İş dünyasında yaygın olarak kullanılan bu sözleşme, ticari sırların, müşteri bilgilerinin ve diğer hassas verilerin korunmasını sağlamak amacıyla düzenlenir.

Factoring Sözleşmesi

Factoring sözleşmesi, bir işletmenin vadeli alacaklarını bir finans kuruluşuna devretmesiyle, nakit akışını hızlandırmasını sağlayan bir anlaşmadır. Bu sözleşme, işletmelerin tahsilat süreçlerini kolaylaştırarak, finansal esneklik kazanmalarına yardımcı olur.

Garanti Sözleşmesi

Garanti sözleşmesi, bir mal veya hizmetin belirli bir süre boyunca belirlenen standartları karşılayacağını taahhüt eden bir belgedir. Üretici veya satıcı, garanti süresi içinde ortaya çıkabilecek kusurların giderileceğini temin eder.

Rehin Sözleşmesi

Rehin sözleşmesi, bir borcun teminat altına alınması amacıyla borçlunun bir malını veya varlığını ipotek etmesini düzenleyen bir anlaşmadır. Gayrimenkul, taşıt veya diğer değerli eşyalar rehine konu olabilir. Rehinli mal, borcun ödenmemesi durumunda alacaklı tarafından satışa çıkarılabilir.

Karz Sözleşmesi

Karz sözleşmesi, bir tarafın (karz veren) diğer tarafa (karz alan) belli bir miktar para veya misli eşya vermesi ve belirlenen vadede geri almayı taahhüt etmesi esasına dayanır. Bu sözleşme, özellikle bankacılık ve finans sektöründe yaygın olarak kullanılmakta olup, borç alan tarafın belirli faiz oranlarıyla geri ödeme yapması öngörülmektedir. Karz sözleşmesi, tarafların hak ve yükümlülüklerini açık bir şekilde belirleyerek hukuki uyuşmazlıkların önüne geçmeyi amaçlar.

Bu sözleşmede, borcun vadesi, geri ödeme şekli, faiz oranları ve olası teminatlar net bir şekilde belirlenmelidir. Karz alan tarafın sözleşmede belirtilen şartlara uymaması durumunda, karz veren yasal yollarla alacağını tahsil etme hakkına sahip olur. Bu nedenle, tarafların karz sözleşmesini dikkatle hazırlaması ve yasal düzenlemelere uygun hareket etmesi önemlidir.

İpotek Sözleşmesi

İpotek sözleşmesi, bir borcun teminat altına alınması amacıyla taşınmaz bir malın ipotek edilmesini kapsayan hukuki bir düzenlemedir. Genellikle bankalar ve finansal kuruluşlar tarafından kredi teminatı olarak kullanılan ipotek sözleşmesi, alacaklının riskini minimize eder. Borçlunun ödeme yükümünü yerine getirmemesi durumunda, ipotek alacaklı taraf lehine kullanılabilir ve alacağın tahsil edilmesini sağlar.

Sözleşme yapılırken, ipoteğe konu olan taşınmaz malın detaylı bilgileri, borç miktarı ve tarafların hakları net bir şekilde belirtilmelidir. Resmi şekilde düzenlenmesi gereken ipotek sözleşmesi, tapu siciline kaydedilerek hukuki geçerlilik kazanır. Bu nedenle, tarafların sözleşme şartlarını detaylıca incelemesi ve uzman görüşü alması önemlidir.

Adi Ortaklık Sözleşmesi

Adi ortaklık sözleşmesi, iki veya daha fazla kişinin belirli bir amaca ulaşmak için malvarlıklarını veya emeklerini birleştirerek ortak bir işletme kurması esasına dayanır. Resmi bir şirkete dönüştürülmeden yapılan bu ortaklıklar, taraflar arasındaki hak ve sorumlulukları belirlemek amacıyla yazılı bir sözleşme ile güvence altına alınabilir.

Adi ortaklık sözleşmesi, tarafların kâr-zarar paylarını, sermaye katkı oranlarını ve ortaklığın sona erme koşullarını belirlemelidir. Hukuki olarak bir tüzel kişiliği olmayan adi ortaklıklar, ortakların bireysel sorumluluğuna dayanır. Bu nedenle, sözleşmenin detaylı ve şeffaf bir şekilde hazırlanması büyük önem taşır.

Acentelik Sözleşmesi

Acentelik sözleşmesi, bir işletmenin kendi adına ve hesabına mal veya hizmet satışını artırmak için bir aracıya yetki verdiği hukuki bir anlaşmadır. Acenteler, belirlenen bölgede veya pazarda şirketin ürünlerini tanıtarak satış yapar ve bunun karşılığında komisyon alır.

Bu sözleşmede, tarafların yükümlülükleri, komisyon oranları, rekabet yasağı ve sözleşmenin süresi gibi maddeler yer almalıdır. Acentenin yasal hakları ve şirketin beklentileri net olarak belirtilmezse ilerleyen dönemlerde hukuki ihtilaflar ortaya çıkabilir.

Franchising Sözleşmesi

Franchising sözleşmesi, bir markanın, belirli bir bedel karşılığında girişimcilere isim hakkı ve iş modeli kullanım izni verdiği bir anlaşmadır. Bu sözleşmeyle franchisor (marka sahibi), franchisee’ye (bayi) eğitim, reklam ve operasyon desteği sunar.

Başarılı bir franchising sözleşmesi, tarafların haklarını korurken, iş modelinin sürdürülebilir olmasını sağlar. Franchise bedeli, sözleşme süresi ve rekabet yasağı gibi unsurların net bir şekilde belirtilmesi, uzun vadede olası anlaşmazlıkları önler.

Taşıma Sözleşmesi

Taşıma sözleşmesi, bir taşıyıcının belirli bir ücret karşılığında kişileri veya eşyaları bir yerden başka bir yere taşımayı taahhüt ettiği hukuki bir anlaşmadır. Karayolu, denizyolu, demiryolu ve havayolu taşımacılığını kapsayabilir.

Bu sözleşme, taşıma süresi, ücretlendirme, yükleme-boşaltma şartları ve sorumluluklar gibi konuları içermelidir. Olası kayıp veya hasarlara karşı sigorta ve tazminat maddelerinin eklenmesi, taşımacılık sektöründe güvenli ticaretin temelini oluşturur.

Sigorta Sözleşmesi

Sigorta sözleşmesi, sigortacının belirli bir prim karşılığında sigortalıya risklere karşı maddi güvence sağladığı bir anlaşmadır. Hayat, sağlık, araç, konut ve işyeri sigortaları gibi birçok farklı türü bulunmaktadır.

Bu sözleşmede, teminat kapsamı, istisnalar, tazminat şartları ve poliçe süresi gibi unsurlar yer almalıdır. Sigorta şirketi ile sigortalı arasında doğabilecek anlaşmazlıkları önlemek için sözleşme detaylarının dikkatlice incelenmesi önemlidir.

Vekalet Sözleşmesi

Vekalet sözleşmesi, bir kişinin (vekil), bir başkası (vekil eden) adına belirli bir işi yapmasını sağlayan hukuki bir belgedir. Bu sözleşme noter huzurunda yapılabilir ve vekilin yetkileri sınırlandırılabilir.

Özellikle gayrimenkul satışları, dava takibi ve finansal işlemler gibi konularda sıkça kullanılan vekalet sözleşmeleri, vekilin yetki sınırlarını net olarak belirlemelidir. Yanlış anlaşılmaların önüne geçmek için vekaletin kapsamı ayrıntılı bir şekilde tanımlanmalıdır.

Taşınmaz Satış Vaadi Sözleşmesi

Taşınmaz satış vaadi sözleşmesi, bir taşınmazın ileride belirli şartlarla satılacağını taahhüt eden bir anlaşmadır. Taraflar arasında resmi bir bağlayıcılığı vardır ancak noter huzurunda düzenlenmesi zorunludur.

Bu sözleşmede, taşınmazın özellikleri, satış fiyatı, ödeme planı ve tapu devrinin ne zaman gerçekleşeceği açıkça belirtilmelidir. Taraflardan birinin yükümlülüklerini yerine getirmemesi halinde sözleşme fesih edilebilir veya hukuki süreç başlatılabilir.

Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi

Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, bir kişinin ölünceye kadar bakım ve gözetimini üstlenen kişiye mal veya mülk devri taahhüdü içeren bir anlaşmadır. Genellikle yaşlı veya bakıma muhtaç bireyler tarafından tercih edilir.

Bu sözleşme, tarafların yükümlülüklerini net olarak belirlemelidir. Bakımı üstlenen kişi, sözleşmede belirtilen hizmetleri eksiksiz yerine getirmezse, hak talep edemez. Miras hukuku açısından da önem taşıyan bu sözleşmenin noter onaylı olması gerekmektedir.

Bağışlama Sözleşmesi

Bağışlama sözleşmesi, bir mal veya hakkın herhangi bir bedel talep edilmeden başka bir kişiye devredildiği hukuki bir belgedir. Taşınmaz bağışlamalarında resmi şekil şartı aranırken, taşınır bağışlamalar sözlü olarak da yapılabilir.

Bağış sözleşmelerinde, bağışçının iradesinin açık ve kesin olması gerekir. Geri alma hakkı, özel şartlar veya veraset ilişkileri nedeniyle doğabilecek sorunları önlemek için sözleşmenin noter huzurunda düzenlenmesi önerilir.

Ön Alım Sözleşmesi

Ön alım sözleşmesi, bir malın veya taşınmazın satılması durumunda, belirli bir kişinin öncelikli alım hakkına sahip olduğunu belirten bir anlaşmadır. Bu hak, genellikle ortaklık ilişkilerinde veya miras hukuku kapsamında uygulanır.

Ön alım hakkının geçerli olması için sözleşmenin yazılı olması ve ilgili tapu siciline şerh edilmesi gerekmektedir. Satıcı, malı başkasına satmak isterse, öncelikli alım hakkına sahip kişi bu hakkı kullanabilir ve satış bedelini ödeyerek malı satın alabilir.

Takas Sözleşmesi

Takas sözleşmesi, iki tarafın kendi mal veya haklarını birbirleriyle değiş tokuş etmesini düzenleyen bir anlaşmadır. Para kullanılmadan yapılan bu sözleşme türü, taşınır ve taşınmaz mallar için geçerli olabilir.

Bu sözleşmede, değiştirilecek malların değerleri, tarafların sorumlulukları ve teslim süreçleri açıkça belirtilmelidir. Olası anlaşmazlıkların önüne geçmek için takas edilen malların eşdeğer olup olmadığı dikkatlice değerlendirilmelidir.

Araç Satım Sözleşmesi

Araç satım sözleşmesi, bir motorlu taşıtın belirli bir bedel karşılığında bir alıcıya devredilmesini düzenleyen hukuki belgedir. Noter huzurunda yapılması zorunlu olup, aracın tüm detayları sözleşmede yer almalıdır.

Bu sözleşmede, aracın plakası, şasi numarası, kilometresi, satış fiyatı, ödeme şekli ve teslimat tarihi gibi hususlar açıkça belirtilmelidir. Olası hukuki sorunların önüne geçmek için alıcı ve satıcının yükümlülükleri net bir şekilde tanımlanmalıdır.

Sözleşmenin Hazırlanması ve Hukuki Geçerlilik

Bir sözleşmenin başlı başına hukuki güvence sağlaması için belirli unsurlara dikkat edilmelidir:

Sözleşme metni açık ve net olmalıdır.
Tarafların kimlik bilgileri eksiksiz belirtilmelidir.
Sözleşmenin konusu detaylıca tanımlanmalıdır.
Tarafların hak ve yükümlülükleri belirlenmelidir.
Gerekli durumlarda noter onayı alınmalıdır.