Miras hukuku, bir kişinin vefatı veya gaipliği halinde geride bıraktığı malvarlığının kimlere ve nasıl intikal edeceğini düzenleyen hukuk dalıdır. Miras, mirasçılara kanun veya vasiyetname yoluyla geçebilir. Bu hukuk dalı, mirasçılık sıralaması, mirasın paylaşımı, saklı pay ve mirastan feragat gibi konuları kapsar.
1. Miras Hukukunun Temel Kavramları
Miras hukukunu daha iyi anlamak için bazı temel kavramları bilmek gerekir.
1.1. Miras Nedir?
Miras, bir kişinin ölümüyle birlikte geride bıraktığı tüm malvarlığı, haklar ve borçların toplamıdır. Buna “tereke” adı verilir ve taşınır-taşınmaz mallar, alacaklar ve borçlar gibi unsurları içerir.
1.2. Mirasbırakan (Muris) Kimdir?
Mirasbırakan, ölümünden sonra malvarlığını mirasçılarına devreden kişidir. Mirasbırakan sağlığında mirasın nasıl paylaşılacağını belirleyebilir.
1.3. Mirasçı Kimdir?
Mirasçı, mirasbırakanın vefatıyla onun malvarlığını devralan kişidir. Kanuni ve atanmış mirasçılar olmak üzere iki gruba ayrılır.
1.4. Kanuni Mirasçı Nedir?
Kanuni mirasçılar, mirasbırakanın kanunen miras hakkına sahip olan yakınlarıdır. Bunlar genellikle çocuklar, torunlar, anne-baba, kardeşler ve eştir.
1.5. Atanmış Mirasçı Nedir?
Atanmış mirasçılar, mirasbırakan tarafından vasiyetname veya miras sözleşmesi ile belirlenmiş kişilerdir.
1.6. Tereke Nedir?
Tereke, mirasbırakanın tüm malvarlığını ifade eder ve mirasçılar arasında paylaştırılır.
2. Mirasçılık Belgesi – Veraset İlamı
Mirasçılık belgesi, diğer adıyla veraset ilamı, mirasçılık sıfatını kanıtlayan resmi bir belgedir. Noter veya sulh hukuk mahkemesi tarafından verilir.
3. Kanuni Mirasçılar
Kanuni mirasçılar, mirasbırakanın kan bağıyla bağlı olduğu kişiler ve eşidir.
3.1. Kan Hısımlarının Mirasçılığı
Mirasbırakanın çocukları, torunları, anne-babası ve kardeşleri gibi yakınları mirasçıdır.
3.2. Evlatlığın Mirasçılığı
Evlatlık, evlat edinenin mirasçısıdır ancak biyolojik ailesine mirasçılığı devam eder.
3.3. Sağ Kalan Eşin Mirasçılığı
Eş, miras payını mirasbırakanın yakınlık derecesine göre belirlenen oranda alır.
3.4. Devletin Mirasçılığı
Mirasbırakanın mirasçısı yoksa veya miras reddedilmişse, miras devlete geçer.
3.5. Zümre Sistemi
Mirasçılar, kan bağına göre sıralanan zümre sistemine göre belirlenir. Öncelikli zümrede mirasçı yoksa bir sonraki zümreye geçilir.
4. Saklı Pay ve Saklı Paylı Mirasçılar
Saklı pay, mirasbırakanın tasarruf edemeyeceği, mirasçılar için korunmuş paydır.
4.1. Saklı Paylı Mirasçılar Kimlerdir?
Altsoy, anne-baba ve sağ kalan eş saklı paylı mirasçıdır.
4.2. Saklı Pay Oranları
Türk Medeni Kanunu’na göre:
- Altsoyun saklı payı yasal miras payının ½’sidir.
- Anne ve babanın saklı payı yasal miras payının ¼’üdür.
- Sağ kalan eşin saklı payı yasal miras payının tamamıdır.
4.3. Saklı Payın İhlali Durumunda Ne Olur?
Saklı pay ihlal edilirse tenkis davası açılarak mirasın düzeltilmesi talep edilebilir.
5. Mirasın Paylaşımı
Miras, mirasçılar arasında paylaşılır ve kanuna veya mirasbırakanın iradesine göre bölüştürülür.
5.1. Mirasın Paylaştırılma Şekilleri
- Kanuna Göre Paylaşım: Zümre sistemine göre belirlenir.
- Vasiyetnameye Göre Paylaşım: Mirasbırakanın iradesi esas alınır.
5.2. Mirasın Reddi
Miras, borçluysa reddedilebilir. Mirasın reddi, sulh hukuk mahkemesinde yapılır.
5.3. Ortaklığın Giderilmesi Davası
Miras ortaklığı sona erdirilmek istenirse ortaklığın giderilmesi davası açılabilir.
6. Vasiyetname ve Miras Sözleşmesi
Mirasbırakan, mirasının nasıl paylaşılacağını vasiyetname veya miras sözleşmesiyle belirleyebilir.
6.1. Vasiyetname Çeşitleri
- Resmi Vasiyetname: Noter veya yetkili makamlar huzurunda yapılır.
- El Yazılı Vasiyetname: Kendi el yazısı ile yazılır ve imzalanır.
- Sözlü Vasiyetname: Olağanüstü durumlarda iki tanık huzurunda yapılır.
6.2. Miras Sözleşmesi Nedir?
Miras sözleşmesi, iki taraflı bir ölüme bağlı tasarruf sözleşmesidir.
7. Miras Davaları
Miras hukuku çerçevesinde çeşitli davalar açılabilir.
7.1. Tenkis Davası
Saklı pay ihlal edilirse açılır.
7.2. Mirasın Reddi Davası
Mirasın kabul edilmemesi için açılır.
7.3. Ortaklığın Giderilmesi Davası
Miras ortaklığı sona erdirilmek istenirse açılır.